Ένα καινοτόμο μοντέλο μηχανικής μάθησης αναπτύχθηκε στο πλαίσιο διπλωματικής εργασίας στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, με στόχο την ανίχνευση πλατανιών που έχουν μολυνθεί από έναν επικίνδυνο μύκητα. Ο μύκητας αυτός μπορεί να οδηγήσει στην καταστροφή μεγάλων εκτάσεων αιωνόβιων δέντρων, κυρίως σε περιοχές κοντά σε ποτάμια.

Η ερευνητική ομάδα δημιούργησε έναν αλγόριθμο που χρησιμοποιεί δορυφορικές εικόνες και γεωγραφικές συντεταγμένες για να αναγνωρίσει τα προσβεβλημένα δέντρα. Εκπαιδεύοντας το σύστημα με δεδομένα από υγιή και μολυσμένα πλατάνια, κατάφεραν να αναπτύξουν μια μέθοδο που μπορεί να επεκταθεί και να εφαρμοστεί σε μεγάλες περιοχές για την παρακολούθηση και τον εντοπισμό της εξάπλωσης της νόσου.

Η ιδέα γεννήθηκε από τον Μάρκο Διαμαντόπουλο, απόφοιτο του Πολυτεχνείου, ο οποίος, παρατηρώντας τα πλατάνια στον Αχέροντα και γύρω από τη λίμνη των Ιωαννίνων, αντιλήφθηκε τη ραγδαία εξαφάνισή τους λόγω της ασθένειας. Στην τοποθεσία “Μύλοι του Σουλίου”, η εικόνα του φυσικού τοπίου άλλαξε δραματικά, καθώς όλα τα πλατάνια της περιοχής ξεράθηκαν.

Η ερευνητική εργασία υλοποιήθηκε υπό την καθοδήγηση της καθηγήτριας Μαρίας Παπαδοπούλου και του καθηγητή Κωνσταντίνου Καράντζαλου, με τη συμβολή του Ινστιτούτου Μεσογειακών και Δασικών Οικοσυστημάτων του ΕΛΓΟ Δήμητρα. Το Ινστιτούτο παρείχε κρίσιμα γεωγραφικά δεδομένα και συντεταγμένες από δέντρα που είχαν ήδη διαγνωστεί ως μολυσμένα στην περιοχή της Σπερχειάδας.

Η καταστροφή των πλατανιών είναι ιδιαίτερα ανησυχητική, καθώς αυτά τα δέντρα αποτελούν βασικό στοιχείο των ελληνικών τοπίων, προσφέροντας σκιά και ομορφιά σε παραδοσιακές πλατείες και παραποτάμιες εκτάσεις. Οι καταγραφές δείχνουν πως η ασθένεια έχει εξαπλωθεί πέρα από τον Αχέροντα και εντοπίζεται σε ποτάμια όπως ο Λούρος, ο Πηνειός, ο Κηρέας και ο Σπερχειός. Επίσης, έχει αναφερθεί η παρουσία του μύκητα σε περιοχές της Μακεδονίας, όπως η Κοζάνη, η Πιερία και η Κατερίνη.

Ο μύκητας Ceratocystis platani, που προκαλεί την ασθένεια, έφτασε στην Ευρώπη από τις ΗΠΑ κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου μέσω μολυσμένου ξύλου που χρησιμοποιήθηκε για στρατιωτικά εφόδια. Στην Ελλάδα, τα πρώτα περιστατικά εντοπίστηκαν το 2003 στην Πελοπόννησο, ενώ μια δεύτερη εισαγωγή του μύκητα έγινε το 2010, πιθανότατα μέσω της Αλβανίας.

Η εξάπλωση της νόσου γίνεται μέσω μολυσμένης υλοτομίας, χωματουργικών εργασιών και εργαλείων, αλλά και μέσω των ριζών από δέντρο σε δέντρο. Αν ο μύκητας εντοπιστεί έγκαιρα στα κλαδιά, το δέντρο μπορεί να σωθεί. Ωστόσο, αν φτάσει στον κορμό, τότε είναι αναπόφευκτη η νέκρωση του φυτού.

Για την καταπολέμηση του προβλήματος, η έρευνα δείχνει ότι η νέα μεθοδολογία μπορεί να βοηθήσει στον έγκαιρο εντοπισμό των μολυσμένων δέντρων. Ο διδάκτορας τηλεπισκόπησης Βασίλης Ανδρώνης σημειώνει πως η μέθοδος λειτουργεί ως ένα στατιστικό εργαλείο που προβλέπει πιθανές νέες μολυσμένες περιοχές.

Επιπλέον, η νομοθεσία απαιτεί ειδική άδεια από τις δασικές υπηρεσίες πριν από οποιαδήποτε επέμβαση σε περιοχές με πλατάνια, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι δεν μεταδίδεται η ασθένεια. Η τήρηση αυτών των πρωτοκόλλων, σε συνδυασμό με απολυμάνσεις εργαλείων και μηχανημάτων, είναι κρίσιμη για την αποτροπή περαιτέρω εξάπλωσης του μύκητα.

Σε περιπτώσεις εκτεταμένης μόλυνσης, προβλέπεται η απομάκρυνση και καταστροφή των προσβεβλημένων δέντρων, ενώ ειδικές εταιρείες μπορούν να αξιοποιήσουν το ξύλο θερμικά ώστε να αποτραπεί η διάδοση του παθογόνου. Ο εθνικός συντονισμός για τη διαχείριση της φυτοϋγείας ανήκει στα υπουργεία Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος.