Τον Νοέμβριο του 2021, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων σε συνεργασία με την Διεύθυνση Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού κατέθεσε πλήρη φάκελο για την ένταξη του συντάγματος των μολύβδινων ελασμάτων από το Ιερό της Δωδώνης στον κατάλογο της Unesco «Μνήμη του Κόσμου».
Τα μολύβδινα ελάσματα είναι λεπτά φύλλα μολύβδου πάνω στα οποία οι επισκέπτες του Μαντείου της Δωδώνης χάραζαν τα ερωτήματά τους προς τον θεό Δία και την σύνναό του θεά, Διώνη. Καλύπτουν μία χρονική περίοδο περίπου τριών αιώνων (6ος-μέσα 2ου αι. π.Χ.) και είναι γραμμένα σε ποικίλα αλφάβητα και διαλέκτους.
Στο πλαίσιο της ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης σχετικά με την μοναδική σπουδαιότητα των μολύβδινων ελασμάτων, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων, διοργανώνει, την Κυριακή 26 Μαρτίου 2023, δύο ομιλίες:
– Εκμαιεύοντας ευνοϊκή χρησμοδοσία από το Μαντείο της Δωδώνης, Δρ Αριάδνη Γκάρτζιου-Τάττη, Ομότιμη Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και
– Τα μολύβδινα ελάσματα της Δωδώνης, υποψήφια για τον κατάλογο «Μνήμη του Κόσμου» της Unesco, Δρ Ελένη Βασιλείου, Αρχαιολόγος Εφορείας Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων.
Η διάλεξη εντάσσεται στον κύκλο των ομιλιών: Κυριακή στο Μουσείο.
Ώρα έναρξης : 11.00 το πρωί.
Φωτογραφία: Χρηστήριο μολύβδινο έλασμα / τέλη 5ου – αρχές 4ου αι. π.Χ. από τη Δωδώνη / Δήμος Δωδώνης / Π.Ε. Ιωαννίνων
ἦ ἐν Σάμαι πορ̣[ευόμενος];
Μτφ.: [Ερώτημα] Να ταξιδέψω στη Σάμη;
Τα περισσότερα χρηστήρια ελάσματα από το μαντείο της Δωδώνης σώζονται σε αποσπασματική μορφή. Από το εικονιζόμενο, που έχει μήκος 4,1 εκ και πλάτος 1,2 εκ., λείπει τμήμα στο δεξί του άκρο για το οποίο έχει προταθεί ως συμπλήρωση η λέξη πορ̣[ευόμενος]. Ο προσκυνητής εδώ όπως συχνά συμβαίνει στα χρηστήρια ελάσματα δεν καταγράφει το ονομά του ή άλλα προσωπικά στοιχεία όπως η καταγωγή ή το πατρωνυμικό του. Επικεντρώνεται στο ερώτημα το οποίο τον απασχολεί και το καταγράφει με άμεσο και λιτό τρόπο ως εξής: να πάω στην Σάμη (της Κεφαλλονιάς);
Ο κίνδυνος των ταξιδιών και ιδιαίτερα των θαλασσινών ήταν μεγάλος κατά την αρχαιότητα. Γι’ αυτό ερωτήματα που αφορούν ναυσιπλοΐα, ναυτικά ταξίδια και εμπόριο μέσω θαλάσσης είναι συχνά στη Δωδώνη, όπως και στα υπόλοιπα διακεκριμένα μαντεία. Μέσω των ερωτημάτων αυτών γνωρίζουμε και τις περιοχές για τις οποίες οι προσκυνητές ζητούν πληροφορίες έχοντας προφανώς την πεποίθηση ότι το μαντείο τις κατέχει. Αν και στο συγκεκριμένο έλασμα η περιοχή προορισμού είναι η -κοντινή σχετικά- στην Ήπειρο και επομένως γνώριμη στο ιερατείο Κεφαλλονιά, άλλα ερωτήματα αφορούν μακρινούς προορισμούς των οποίων οι σχέσεις με τη Δωδώνη τώρα ανιχνεύονται. Σε αυτή την κατηγορία αντιπροσωπευτικά δείγματα είναι ερωτήσεις σχετικά με τις Βόρειες ακτές της Αφρικής, την Ιταλία, τα Βαλκάνια, το Βόσπορο και τη Μικρά Ασία σκιαγραφώντας με την παρουσία τους την ευρύτητα του Ηπειρωτικού μαντείου. Παρόλο που τα ερωτήματα αυτά αφορούν συγκεκριμένες ενέργειες όπως το εμπόριο, η εργασία ή η μετεγκατάσταση των προσώπων που ερωτούν, στο εν λόγω έλασμα δεν καταγράφεται καμιά από αυτές. Ο προσκυνητής επικεντρώνεται στο ταξίδι και τις παραμέτρους του αφήνοντας ουσιαστικά στη φαντασία του καθενός μας τους λόγους οι οποίοι εκκινούν την επιθυμία του για μετάβαση στο συγκεκριμένο νησί του Ιονίου πελάγους.
Γεώργιος Γεωργούλας, αρχαιολόγος