Από τον Νοέμβριο του 1912 ως τον Φεβρουάριο του 1913 , ο τόπος εφλέγετο από τα πυρά αντιπάλων με αμφίρροπο αποτέλεσμα .

Στην κρισιμότερη καμπή της άνισης αυτής αναμέτρησης ρίχνεται στο καμίνι της μάχης ο νυν απόστρατος Στρατηγός ,Υπολοχαγός τότε Δημητριος Τ. Μπότσαρης με δυνάμιν 300 επίλεκτων ανδρών .

Η προγονική αίγλη καί η πολεμική δράση του ανδρός τούτου στ΄ αναμερίζια των προγόνων του, αναπτέρωσαν τόσο το ηθικόν των εθελοντών που όχι μόνον αμύνθηκαν στις θέσεις των γενναία άλλα καί σημαντικήν φθοράν προξένησαν στον υπέρτερο αντίπαλο με πρώτο θύμα στην αποφασιστικότερη σύγκρουση ,στον τομέα Μπούντας -Καστριού τον Τούρκο Διοικητή Αμπεντίν Πιτσαρίν .

Το Φανάρι και τα γύρω από αυτό χωριά έως την περιοχή Λάμαρη, έγραψαν την λαμπρότερη τους Ιστορία .

Το χωριό Κουκούλι με τις μεγάλες φάρες των Τζιμαίων των Κασκαναίων και των Ζερβαίων διακρίθηκε ιδιαίτερα με την καθολική του συμμετοχή και την πολεμική του δράση ,πολλά περιστατικά θυμάμαι από τον πόλεμο αυτόν, μα εκείνα που διατηρούνται ολότελα νωπά στην μνήμη μου είναι : Η φωτισμένη από τις φλόγες των όπλων κοιλάδα,με τις νυχτερινές συγκρούσεις ,το οργωμένο από τις Τούρκικες σφαίρες κορμί του πατέρα μου,το λεβέντικο παράστημα των Κριτικών εθελοντών που πολεμούσαν με αυτοθυσία στο πλευρό των μαχόμενων Ηπειρωτών .

Στις 22 Φλεβάρη ο Τούρκος στρατιώτης Μπέης Αγάς δεν υπήρχε πια. Η θέα της Ελευθερίας ,έπειτα από 482 χρόνια επανήλθε στην παλιά της κοιτίδα . Όσοι εχθροί γλύτωσαν από τους κεραυνούς του πολέμου έφυγαν αφήνοντας πίσω τους χαλάσματα και λιθοσωριες. Στο χωριό μόνο στάχτες άφησαν. Αφού πρώτα σκότωσαν το γύμνωσαν από περιουσία και έκαψαν και το τελευταίο καλύβι.

Όλοι οι οπλαρχηγοί ήσαν άντρες θαυμάσιοι στο παράστημα και την αντρειοσύνη. Ο ένας καλύτερος του άλλου. Ο Σωτήριος Τζίμας μέτριου αναστήματος , άγγελος σωστός στην μορφή και λιοντάρι στην ψυχή επισκίασε τους άλλους στην πολεμική τέχνη.

Από ότι γνωρίζω ο Δημήτριος Τ.Μπότσαρης είναι εγγονός του θρυλικού πολέμαρχου Νότη Μπότσαρη με την πολεμική του δράση το 1912 -13 στις μάχες τις Αχερουσίας Ζαβρούχα, Κορίλα και σχεδόν σε όλων των προγόνων τα ταμπούρια ,ανταποκρίθηκε ολότελα στην Μποτσαρέικη καταγωγή.

Οι Ζερβαίοι του Κουκουλίου ηταν φάρα Σουλιώτικη μετοίκησε άγνωστο πώς με την τελευταία πτώση του Σουλίου..

Ένα μνημείο στους πεσόντες του Θεμέλου που έδωσαν την ζωή τους για την απελευθέρωση της περιοχής θα ήταν το ελάχιστο που μπορούμε να κάνουμε ως φόρο τιμής.

Καλό θα ήταν να εορτάζονταν η 22 Φεβρουαρίου οπου απελευθερώθηκε η περιοχή απο τους Τούρκους

Β.Α.Β