Η Πανδοσία ήταν αποικία των Ηλείων, και βρίσκεται στo λόφο του σημερινού χωριού Καστρί ΔΔ. Φαναρίου του Δήμου Πάργας Ν. Πρέβεζας.
Η ακρόπολη αυτή δεσπόζει σε όλη την περιοχή, και η επίσκεψη εκεί μας χαρίζει καταπληκτική θέα. Στη θέση όπου ιδρύθηκε η Πανδοσία τον 7ο πΧ (ή κατ’ άλλους τον 8ο αιώνα πΧ), φαίνεται να προϋπήρχε μια τοπική μικρή πόλη οικισμός άγνωστης ονομασίας. Τα αρχαιότερα σημερινά τείχη της χρονολογούνται στο πρώτο μισό του 4ου αιώνα πΧ, και σίγουρα προ του 360 πΧ, αλλά αυτό δεν είναι τεκμηριωμένο.
Η περίμετρος των τειχών της Αρχαίας Πανδοσίας είναι 1640 m. και περιβάλλει την κορυφή και τη ΝΔ πλευρά του λόφου ως τους πρόποδες, σε μια έκταση 330 στρεμμάτων. . Δύο πύλες διατηρούνται στην ανατολική πλευρά και μια πιθανή πύλη υπήρχε στη ΒΔ πλευρά.
Με την εγκατάσταση των περιοίκων Θεσπρωτών ο οικισμός επεκτάθηκε. Έτσι η συνολική περίμετρος του κάστρου φτάνει τα 2.300 m. που αντιστοιχεί σε πληθυσμό 9.000 – 10.000 κατοίκων. Στην Πανδοσία δεν έχουν γίνει αρχαιολογικές ανασκαφές.
Η πόλη κατείχε τα ηνία της εμπορικής δραστηριότητας, μια και πρόκειται για πόλη ιδρυμένη σε κομβικό σημείο, επάνω σε χερσαίους και θαλάσσιους εμπορικούς δρόμους.
Έτσι, η ραγδαία άνοδος της πόλης από τον 5ο αιώνα έως την ρωμαϊκή κατάκτηση, οφείλεται κατά κύριο λόγο στην ανάπτυξη του εμπορίου. Βέβαια τα ελάχιστα επιφανειακά νομίσματα, που περισυλλέγησαν στην Πανδοσία, δεν προσφέρουν επαρκή στοιχεία για τις εμπορικές και ευρύτερες οικονομικές συναλλαγές.
Πιο συγκεκριμένα, στην Πανδοσία ανακαλύφθηκαν νομίσματα της Ελέας με τις μορφές του Πήγασου και του Κέρβερου, τα οποία χρονολογούνται στο 320 – 340 π.χ. περίπου, νομίσματα του κοινού των Ηπειρωτών, της Αμβρακίας και της Αιτωλίας.
Κατά την ρωμαϊκή περίοδο, αμέσως μετά την κατάκτηση του 168 π.χ., στην Πανδοσία παραχωρήθηκε το δικαίωμα κοπής χάλκινων νομισμάτων για την κάλυψη τοπικών αναγκών. Το γεγονός ότι αντίστοιχο δικαίωμα παραχωρήθηκε και στην Δωδώνη αποδεικνύει τον κομβικό οικονομικό και πολιτικό ρόλο της Πανδοσίας στην περιοχή.
Βέβαια η παραγωγή διήρκησε δυο δεκαετίες, από το 168 έως το 148 π.χ.. Μετά το 148 π.χ. , η Ήπειρος θα ενσωματωθεί στη μεγάλη επαρχία της Μακεδονίας, ενώ ένα νέο Κοινό των Ηπειρωτών θα συγκροτηθεί με έδρα τη Δωδώνη. Φαντάζει πολύ πιθανό ότι το Κοινό της Πανδοσίας έπαψε να υφίσταται, ωστόσο η Πανδοσία διατήρησε έως το 1ο αιώνα π.χ., τον σημαντικό οικονομικό της ρόλο στην περιοχή.
Τελικά η Πανδοσία παρήκμασε, διότι το 31 πΧ με διαταγή του Οκταβιανού οι κάτοικοί της υποχρεώθηκαν να συνοικίσουν τη νέα πόλη Αρχαία Νικόπολη μετά τη νίκη του στη Ναυμαχία του Ακτίου εναντίον του Αντώνιου και της Κλεοπάτρας.
Οπωσδήποτε η ηπειρωτική Πανδοσία, ακόμη και τα χρόνια του Πλίνιου, στο δεύτερο μισό του 1ου αιώνα μΧ, ήταν σημαντική πόλη. Φαίνεται όμως ότι η γειτονική της (σε απόσταση 4χλμ.) Αρχαία Εφύρα υπερτερούσε, διότι ήταν πλησιέστερη στη θάλασσα.
Τον 15ο αιώνα μΧ η υποτυπώδης υπάρχουσα Πανδοσία κατελήφθη υπό των Βενετών, στους οποίους και οφείλονται, όπως φαίνεται, οι περισσότερες ανακαινίσεις των αρχαίων τειχών της.
“Αχερουσία Λίμνη” Πολιτιστικός Σύλλογος Αχερουσίας – Αηδονίου.